نقش ریز مغذی در کشاورزی

نقش ریز مغذی در کشاورزی

ریز مغذی ها یا عناصر مـیکرو، عـناصری ضـروری برای رشد گیـاه هستند و همانطور که گیـاهان بدون درشـت مغـذی ها یا عنـاصر ماکرو قـادر به ادامـه حـیات نیستند، بـدون عنـاصر ریزمغـذی نیز قـادر به ادامـه حـیات نخواهند بود. عنـاصر ریزمغـذی به همـان انـدازه عنـاصر مـاکرو، برای گـیاهان ضـروری می باشند، فقـط مـقدار مـصرف آنها کـمتر از کـودهای NPK (ماکرو) بوده و در صـورت کمـبود حتما باید در دسـترس گیاه قـرار بگیرند.

به ییان دیگر میزان مصرف این عناصر در مقایسه با عنـاصر ماکرو کـمتر می باشد ولـی به هر حال گیاه، برای رشـد و نمو بهتر به آنها نیـازمند می باشد. در بسـیاری اوقات محـلول پاشی عناصر ریزمغـذی مثل بُر، منـگنز، آهن و روی در مقـایسه با روش از طـریق خاکی، به دلیل مشـکلاتی از قبـیل آهکی بودن خـاک، تنش شوری و درصـد املاح سدیمی و حل شونده حاک، قلیایی بودن خاک اولویت دارد.

انواع عناصر ریز مغذی مورد نیاز گیاهان:

عناصر ریز مغذی یا عناصر میکرو مانند عنـصر آهن (Fe)، روی (Zn)، منگنز (Mn)، بُر (B)، مـس (Cu)، مـولیبدن (Mo) و کلر (Cl) به مقدار کمـتری مورد نیاز گیـاهان بوده و بدین علت آن‌ ها را عناصر کم مصـرف می‌ نامند. نقش ریز مغـذی ها در گیاهان متفاوت می باشد.

برای بهبود کیفـی و کمی عملـکرد گیاهان زراعی و باغی در کنار حفظ خـاک و آب باید هر عنصر به اندازه کافـی و در مرحله مورد نیاز، در دسـترس گیاه قرار بگیرد و بین عناصر حالت تداخلی یا آنتاگونیستی پیش نیاید و تعـادل برقرار شود. بنابراین هـمه این موارد باعث می شود برای بهبود رشـد گیاهان (در ایده آل ترین شـرایط به همراه نتایج حاصل از بررسی آنالیزهای خاک، برگ و آب آبیاری) برنامه غـذایی اصولی تعیین گردد.

به طور کلی در کنار برطرف نمودن کمبود عنـاصر ماکرو مانند ازت، فسـفر و پتاس، باید مراحل مصـرف عناصر ریزمغذی که همـانند عناصر ماکرو برای سـوخت و ساز در گیاهان اهمیت دارند، در برنامه غذایی آنها تعیین و اجـرا نمود. در این صورت مـی توان در کنار حفظ خاک و آب از آلـودگی های شیمیایی بی برنامه، تولیدات گیاهی را بهبود بخـشید. در ادامه نقش ریز مغذی ها در گیاهان و اهمیت آنها در کشـاورزی بیان شده است.

نقش ریز مغذی آهن (Fe) در گیاهان:

آهـن یکی از عناصر ریزمغذی مهم در گیاهـان است که در فرآیندهای سـاخت کلروفیل، تنفس سلـولی و کوفاکتور بسیاری از آنزیم ها نقـش دارد. علائم اولیه کمـبود آهن به صورت زردی بین رگبرگ ها نمایان می شود. اگر شدت کمـبود آهن برطرف نشود و این کمـبود در طول رشـد گیاه ادامه پیدا کند در نهایت حاشـیه برگ ها از زردی به سمت قهـوه ای شدن تغییر رنگ می دهند.

همچنین بر اثر کمبود آهن کاهش رشد، ریزش پیـش از مـوعد برگ های جوان، کاهش توان باردهی درخـتان و نارس ماندن میـوه ها نیز مشاهده می شـود. شادابی، سرسبزی گیاه و داشتن برگ های سبز خوش رنگ و کیفیت در رشد، نیازمند در دسترس و فرم قابل جذب بودن عنصر آهن برای گیاه می باشد.

عنصر آهن به صورت محـلول پاشی با فـرم های کلات شده با قابلـیت محلول پاشی یا همـراه آب آبیاری به فرم کلات آهـن یا کود های سولفات آهن با فرمولاسـیون پودری در طی مراحل رشدی و یا در چالکود زمـستانه همراه عنـاصر دیگر به فرم گـرانوله سولفات آهن در اختیار گیاه قرار می گیرد.

مقدار مصرف کود آهن چقدر است؟

در مصرف خاکی می توان مقدار ۱۰۰تا ۲۰۰ گرم کود گرانوله سـولفات آهن را در چـالکود برای هر درخـت بارور در نظر گرفت. البته این مـیزان با توجه به سـن درخت و آنالیز خاک زمین شما می تواند کاملا متفاوت باشد. به صورت محلول پاشـی نیز در درختان میوه، کـود آهن را به میزان یک و نیم الی سـه در هزار می توان مصـرف کرد که معمولا مـقدار مصرف کود آهن با توجه به شرکتی که خریداری کرده اید روی بسته بندی قید شده است.

از محلول پاشی کود های سولفاته و کود های کلاتـه که قابلیت محـلول پاشی ندارند خـودداری فرمایید. (میزان مصرف در هر دو روش بستـه به آنالیز آب و خـاک و شـدت کمـبود عنـصر آهن در گیاه متغـیر می باشد. همـچنین تعداد دفعات محـلول پاشی و فـواصل بین آنها نیازمند نظر کارشـناس گیاهپزشک مـی باشد). برای حفـظ پایداری فـرم قابل جـذب آهـن در کود کلاته شده حتماً مـیزان اسیدیته یا Ph آب مـورد استفاده برای محلول پاشی روی ۶ تنظیم گردد.

نقش ریز مغذی روی (Zn) در گیاهان:

روی به عنوان یکی از عناصر ریزمغذی در حفـظ تعادل سـاختمان بسیاری از پـروتئین ها نقـش اساسی دارد. گـزارشات بسیـاری نشان داده است کمـبود این عنـصر در خاک‌ های آهکی و قلیایی شایع تر است. علائم با کلروز بین رگبرگ‌ ها شـروع می شود. کمـبود روی در گیاه باعث کاهـش فاصله میان گره‌ ها، کـوچک شدن برگ‌ ها، کـوتولگی گیاه، ریزش برگ و میوه، خشکیدگی سرشاخه ها، عدم تشکیل کامل ساختـمان گل در نتیجه ریزش آن، تاخـیر در باز شـدن گل و رسـیدگی میوه می‌ شود.

کمـبود روی ابتدا در برگ‌ های جوان تر ظاهـر می‌ شود. بیشترین خـسارتی که بر اثر کمـبود روی ممکن است در باعـات دیده شود، ریزش میوه‌ های درختان دانه‌ دار و هسته ‌دار در طول فصـل به ویژه مـرحله اولیه باردهـی و رشـد میوه ها می باشند.

تامین حد نیاز عنصر روی در گیاه باعث افزایـش سطـح برگ، حفـظ ساختار گل، جلـوگیری از ریزش شکـوفه و گل، در نتیجه افـزایش گرده افـشانی، تلـقیح و باروری به دنبال آن شکل گیری موفق میوه و تولید هوـرمون های رشـد شده و در نهایت همه این عـوامل باعث افزایش عمـلکرد در محـصولات می شود.

روش مصرف کود روی در گیاهان:

روش های مصرف کـود روی شامل: محـلول پاشی کود های حاوی روی مانند فـروت ست در دو مرحـله یک نوبت همـزمان با متورم شدن جـوانه ها و نوبت دیـگر بعد از برداشت محـصول و روش دیگر مـصرف کود گرانوله سـولفات روی در زمان چـالکود می باشد. تامـین عنصر روی در این مراحل عـلاوه بر تامین نیاز این عـنصر، کمک زیادی به کاهـش ریزش شـکوفه، گل و تبدیل شدن بیشتر آنها به میوه در ابتدای فصل باردهی می کند.

میزان مصـرف روی در درختان میوه به روش محـلول پاشی در فصل بهار و هنـگام ریزش گلـبرگ ها به میزان ۲ تا ۴ در هزار و در گیاهـان زراعـی به میزان ۲ تا ۳ در هـزار یک ماه پس از کاشت تا رفع علائم کمـبود می باشد. مقدار مصـرف کود گرانوله سـولفات روی ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم به ازای هر درخـت بالای ۵ سال مـی باشد. البته این میزان مصـرف با تـوجه با آنالیز آزمایش آب و خاک و شـدت کمبود روی در گیاهـان مختـلف متفاوت می باشد. همـچنین تکرار دفعات محـلول پاشی و فاصـله بین آنها نیز، نیازمند نظر کارشـناس گیاهپزشک می باشد.

نقش ریز مغذی منگنز (Mn) در گیاهان:

منگنز یکی دیگر از عناصر ریزمغـذی است که در تولید کلروفیل، سـاختمان بسیاری از آنزیم ها، تـولید ویتامین ها، پیام رسانی در گیـاهان و همچنین در جـوانه زنی بذور نقش مهمی دارد. بسته به انواع گیاهان ممکن اسـت پاسخ به انواع تنش های ناشـی از کمـبود عناصر مـاکرو و میکرو در گیاهان متفاوت باشد.

در بین گیاهان غلات و گیاهانی که دارای اندام غده ای زیر زمینی هستند و در میان درخـتان دانه دار مثل سـیب و گـلابی، هسـته داران مثل انـگور، هلو و سایر مرکبات بیشترین حساسیت را نسبت به کمبود منـگنز از خود نشان می‌ دهند. علائم کمـبود ابتدا در برگ‌ های جـوان به شکل زردی بین رگـبرگ ها ظاهر مـی‌ شود و به مرور باعث کلروز برگ‌ ها و کاهش قطر تنه می شود.