خواص زغال اخته

زغال اخته (Cornelian Cherry) که با نام علمی Cornus Mas نیز شناخته می شود، یک درختچه بزرگ برگ ریز و چند ساقه است. در این مقاله ابتدا با درختچه و در ادامه با میوه و خواص زغال اخته، آشنا خواهیم شد.

این درختچه که برنده جایزه شایستگی باغ از انجمن سلطنتی باغبانی (AGM) شده است، دارای هندسه ی رشدِ گرد و بیضی شکل بوده و شاخ و برگ آن در آرایش برگ مخالف ظاهر می شود. شکوفه های زرد رنگ و خوش تیپ این درختچه در پایان زمستان یا اوایل بهار ظهور پیدا می کنند و در اواخر تابستان، به میوه های قرمز خوراکی تبدیل می شوند.

اما برای کسب اطلاعات جالب تر تا پایان برای سیاحتی در دنیای این میوه قرمز و پر خاصیت، همراه باشید.

آشنایی با درخت زغال اخته:

این درختچه سبک، خزان پذیر و کند رشد است. در صورت وجود شرایط رشد مناسب، این درخت بین ۶ تا ۸ متر قد می کشد و تا ۴.۵ تا ۵ متر نیز عریض شود. تاج آن منظم، بوته ای و نیمکره ای است که به صورت افقی تا ۵ متر گسترده می شود. این درخت تاریخی و کهن دارای تنه ای صاف بوده و انتهای شاخه ها اغلب آویزان است.

رنگ پوست، خاکستری مایل به قهوه ای است و پوسته هایی فلس مانند، شبیه پوست تمساح دارد که از تنه جدا می شوند. اصالت این درخت به اروپا و آسیای غربی می رسد و در حال حاضر نیز در بین مردمان این مناطق محبوبیت فراوانی دارد. تخمین زده شده که می تواند تا ۱۵۰ یا حتی تا ۳۰۰ سال نیز عمر کند و در ابعاد مختلف، انسان را از خواص زغال اخته، سیراب کند. حال که با مشخصات درخت آشنا شدیم مروری هم بر گل، برگ و میوه آن خواهیم داشت:

گل:

همان طور که قبل تر هم گفته شد، گل های این درخت معمولا در اواخر زمستان و اوایل بهار شکوفه می زنند. هر کدام از این گل های کوچک طلایی رنگ، دارای چهار گلبرگ است و تا چند هفته ای می توانند به باغ شما جلوه خیره کننده ای دهند.

گل های نر و ماده معمولا دارای قطری بین ۵ تا ۱۰ میلی متر هستند و خیلی قبل تر از ظهور برگ های فصل رشد جدید، ظاهر می شوند. این گل ها و جلوه هایش، از خواص زغال اخته، محسوب می شوند.

برگ:

شاخه های اصلی درخت زغال اخته، قهوه ای تیره هستند و شاخه هایی که گل بر رویشان می روید، رنگی مایل به سبز دارند. از زیبایی و جذابیت این درخت، قرینه بودن برگ ها است. برگ ها با ساقه های کوتاهی در مخالف یکدیگر چیده شده اند و جلوه ی خاصی از نظر بصری به فضا می دهند.

طول هر برگ ۴ تا ۱۰ سانتی متر و عرض آن بین ۲ تا ۴ سانتی متر است. شکل برگ، بیضی بوده و حاشیه آن کامل و اندکی تیز است. رگبرگ های موازی نیز به خوبی در بافت آن قابل مشاهده هستند. رنگ آن ها در بالای درخت سبز تیره است و هر چه به پایین نزدیک می شویم، روشن تر جلوه می کنند. در فصل پاییز، برگ ها به رنگ قرمز ماهاگونی تبدیل می شوند و جذابیت ویژه ای دارند. از انبوه خواص زغال اخته، این جلوه های زیبایی شناسی را نمی توان فراموش کرد.

میوه:

میوه های بارور شده، بیضی شکل هستند و معمولا در طول ۱.۵ تا ۲ سانتی متر و قطر ۱.۵ سانتی متر تولید می شوند. وزن این میوه بین ۱.۶ تا ۲.۶ گرم است و پوستی صاف و براق دارد. رنگ قرمز آن جلوه ی زیبایی دارد اما بافت آن به سختی به دانه چسبیده و جدا کردن آن از هسته کمی دردسر دارد.

زمان تقریبی برداشت یا فرو ریختن میوه ها، اواخر تابستان است. میوه رسیده ی به تمام معنا، نرم بوده و رنگ آن به قرمز تیره می زند. بافت زغال اخته رسیده، کمی شبیه به آلوی نرم بوده و طعم آن نسبت به زمانی که بر شاخه ها قرار داشت، شیرین تر است. در ادامه با خواص زغال اخته، بیشتر آشنا خواهیم شد.

نحوه پرورش درخت و تاثیر در خواص زغال اخته:

در راستای موشکافی خاصیت زغال اخته، باید به نوع و عوامل مهم در پرورش آن نیز پرداخت. درخت زغال اخته گونه ای سربراه است که تقریبا در هر خاکی، البته با زهکشی خوب، رشد مناسبی دارد. یادتان باشد که برای رشد بهتر، حداقل ۴ ساعت نور در روز باید به این درخت کوچک بتابد. منعطف است و در برابر خشکسالی و سیلاب های گاه به گاه، تحمل خوبی دارد.

مراقب باشید که ریشه و خاک در مجاورت رطوبت مداوم نباشد، چون متاسفانه این موضوع مقاومتش را در هم شکسته و دوامی نخواهد داشت. این درخت که معمولا در نواحی غرب آسیا و اروپا رشد بهتری دارد، سازگاری مناسبی را در هر اقلیم و آب و هوایی از خود نشان می دهد.

الان زمانی است که باید مروری بر عوامل مهم در رشد این درخت کوچک داشته باشیم. این عوامل و دقت به آن ها است که خواص زغال اخته، را برای ما به ارمغان می آورد:

محدودیت اقلیمی:

زغال اخته در طیف وسیعی از مناطق، قابل کشت و رشد است. تا ارتفاع ۱۴۰۰ متری از سطح دریا، یخبندان و سرما را تحمل می کند، اما در محیط های دریایی، نمکی و شور هرگز انتظار معجزه نداشته باشید!

مناطق باز را ترجیح می دهند ولی اگر در محیط هایی که نیمه سایه و نیمه روشن، مثل حاشیه جنگل ها، قرار گیرند نیز به شکل شگفت انگیزی رشد خوبی دارند. با این حال باید گفت که خواص زغال اخته، در زیر آفتاب مستقیم بهتر شکل می گیرد.

نور کافی:

این گیاه، نور دائمی آفتاب و گاهی سایه روشن را ترجیح می دهد. همان طور که در ابتدا نیز گفته شد، این دردانه علاقه شدیدی به نور آفتاب دارد. چنانچه حمام آفتابش زیر ۴ ساعت در روز باشد، ممکن است قهر کرده و در نتیجه میزان باردهی کم و جلوه نه چندان زیبا را برایتان به ارمغان بیاورد!

خاک اسیدی:

درخت برای رشد مناسب و بالغ شدن، آرمیدن در خاک اسیدی را ترجیح می دهد. خیالتان راحت باشد، این درختچه چنانچه در خاک غنی که دارای زهکشی مناسب است، کاشته شود، خوشحال خواهد بود. بنابراین در خاک های لومی، شنی، رسی و کمی قلیایی نیز رشد خوبی خواهد داشت. نکته کلیدی این است که برای داشتن درختی قبراق، میوه های قرمز زیتونی شکل و بهره بردن از خواص زغال اخته، این خاک نباید متراکم و دائما مرطوب باشد.

آبیاری متوسط:

نیاز به آب در این درختچه روی درجه متوسط قرار می گیرد. این سیراب کردن باید در هفته ای یکبار و به صورت بارندگی یا آبیاری دستی باشد. با توجه به انعطاف نسبی چوب زغال اخته، این درخت می تواند از خشکسالی و سیلاب ها جان سالم به در برد. در هنگام آبیاری مطمئن شوید که رطوبت تا عمق حدود ۱۵ سانتی متری خاک نفوذ کند.

کوددهی:

مانند دیگر dogwoodها، درختچه زغال اخته نیز باید یک بار در اوایل بهار و بار دیگر سه ماه بعد از آن، کوددهی شود. اگر خاک شما خاصیت قلیایی بالایی دارد بهتر است از کود اسیدی برای رشد بهتر این گیاه استفاده کنید. خواص زغال اخته؛ زمانی معنا پیدا می کند که کوددهی در زمان مناسب و در اطراف ریشه با خاک مخلوط شده باشد. استفاده از کودهای دانه ای انتخاب مناسبی است اما مراقب باشید که با تنه نهال یا درخت تماس پیدا نکنند.

هرس کردن:

تنها باید در اوایل فصل بهار این درختچه را هرس کنید. هرس کردن باید قبل از گل و برگ دهی صورت گیرد. البته باید مورد استفاده خود از درخت زغال اخته را مشخص کنید. قطعا نوع هرس کردن شاخه ها در کاربری تزئینی مانند پرچین ها یا داشتن درختی که برداشت میوه در آن اهمیت دارد، متفات خواهد بود. هرس کردن از جمله المان های مهم در رسیدن به باردهی خوب درخت و استفاده از خواص زغال اخته، محسوب می شود.

زمان برداشت زغال اخته:

مهم ترین نکته هنگام برداشت میوه زغال اخته، این است که باید صبور بود و اجازه داد که خودشان بر زمین بیفتند. حتی اگر میوه به رنگ قرمز دلربا و جذابی رسیده است، در چیدن آن عجله نکنید. زمانی که وقتش رسید، خودشان در دامن شما قرار خواهند گرفت!

مزه میوه نرسیده، طعمی ترش و گس دارد. وقتی که بر زمین افتاد و رسیده بودن خود را فریاد زد، طعمش تغییر کرده و ترکیبی از گیلاس، آلبالو و کرن بری به خود می گیرد. بنابراین صبور باشید و برای استفاده از خواص زغال اخته، قبل از موعد مقرر دست درازی به آن ها نکنید. مطالعات نشان داده چنانچه که در زیستگاه مناسبی قرار بگیرند، میزان باردهی آن ها بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم میوه در هکتار خواهد بود.